Grabaire Beag Fhinn Mhic Chumhaill

View record: Grabaire Beag Fhinn Mhic Chumhaill

Transcription (rigorous)

Transcription (adapted and annotated)

Lá dá raibh Fionn Mac Cumhaill ag spaisteoireacht dó fhéin in aice leis an bhfarraige, chonaic sé currach ag déanamh ar iomradh dáréag uirthi agus gan inti ach aon duine amháin. Nuair a tháinig sí in aice leis an gcladach, thug sé faoi deara gur cailleach a bhí inti. Tharraing sí an churrach suas ar an talamh agus d’fhiafraigh sí d’Fhionn an imreodh sé cluiche agus dúirt sé nach dtug sé a ghléas imeartha as baile leis.

Níl mise mar sin a deir sise, ag tarraingt amach paca cártaí. Chuadar ag imirt agus bhuaigh Fionn an chéad chluiche agus dúirt an chailleach tabhair do bhreith anois.

Beidh mé luath go leor arsa Fionn. Chuadar ag imirt arís agus bhuaigh an chailleach. Tabhair do bhreith arsa Fionn.

Ní beag duit a luathas arsa an chailleach. Chuir [Cuirim?] faoi gheasa agus faoi mhór-dhiomá na bliana thú gan an dara béilí a ithe ar aon bhord, gan an dara hoíche a chodladh ar aon leaba, go dtuga thú chugamsa cloigeann Rí na mBa Molb [Rí na mBa mBalbh?] as an Domhan Thiar.

Bhuel, cuirimse de gheasa ortsa, a deir Fionn, a dhul ar mhullach an Teampaill Mhóir siúd thall ┐ punann tuí a thabhairt leat ┐ snáithid bheag a leagan lena thaobh ┐ gan aon bhlas a bheith le n‑ithe agat ach an méid a rachas amach trí cró na snáithide bige.

Tóg dhíom, a deir an chailleach, agus tógfaidh mé dhíot.

Ní thógfad, a deir Fionn.

Nuair a tháinig Fionn abhaile, bhris a chathaoir faoi nuair a shuigh sé inti. Ansin, d’inis sé a scéal do na Fianna.

Ar maidin lá arna mháireach, bhuail Fionn bóthar agus níor thug sé leis ach Goll, mar bhí geasa curtha ag an gcailleach air gan aon duine amháin*. Chuadar ar bord loinge agus thugadar a n‑aghaidh ar an Domhan Thiar. Ní i bhfhad a bhí goite nuair a chonaiceadar long ag déanamh ortha ┐ gan inti ach aon fhear amháin. Tháinig sé ar bord chuchu agus d’inis Fionn a scéal dó.

*[Is cosúil go bhfuil focal nó dhó ar iarraidh anseo. Rud éigin ar nós ‘… geasa curtha ag an gcailleach air gan níos mó ná aon duine amháin a bheith in éindí leis’ b’fhéidir?]

Is fearr duit mise a thabhairt leat in áit Ghoill, a deir an fear.

Ach cén chaoi a gcuirfidh muid abhaile Goll? arsa Fionn. Ní dhearna an fear ach breith ar chois ar Gholl agus é a chaitheamh uaidh, agus thit sé in Éirinn!

Anois, arsa an fear le Fionn. Mise Lorcán Ó Luirc ┐ tá mé pósta. Tiocfadh [tiocfaidh?] muid go dtí mo theachsa, atá ar an oileán sin thall ┐ beidh mo bhean suite ag an tine ag réiteach a cinn ┐ tiocfadh [tiocfaidh?] mise isteach ar dtús ┐ tiocfadh [tiocfaidh?] tusa isteach i mo dhiaidh. Caithfidh mise amach ar an tsráid tú an chéad iarraidh a dtiocfadh [a dtiocfaidh?] tú isteach ┐ caithfidh mé amach an dara huair thú. An tríú huair, fiafróidh mo bhean cé hé sin ┐ déarfadh [déarfaidh?] mise gurb é Fionn Mac Cumhail as Éirinn. Déarfadh [Déarfaidh?] sí thú a ligean isteach, go raibh sé fhéin cóir ag baile.

Thárla sé sin agus réitigh an bhean béilí. Ach dúirt Lorcán leis nuair a bhí sé ag dul isteach: nuair a bheadh siad ag ithe a rá nach n‑íosfadh sé aon ghreim go dtabharfadh sí aon achainní amháin ┐ geallfadh [geallfaidh] sí dhuit, ┐ iarr thusa uirthi mise a ligean leat. Sé an t‑ainm a thabharfas tú orm “Grabaire Beag Fhinn Mhic Chumhaill”.

Chuaigh gach rud ar aghaidh mar a dúirt an Grabaire Beag ┐ is gearr go rabhadar ag treabhadh na farraige. Dúirt an bhean le Fionn sular imíodar, bratachaí bána a bheith crochta aige dá mbeadh an Grabaire beo ┐ bratachaí dubha dá mbeadh sé caillte.

Níorbh fhada gur sroicheadar an t‑oileán a raibh an Rí ina chónaí air. Ní rabhadar in ann a dhul i dtír mar bhí leac-oidhre rompu.

Caith do léim thar an leac-oidhre sin, a deir an Grabaire le Fionn.

Níl mé in ann, a deir Fionn.

Chaith an Grabaire de léim é ┐ leáigh an leac-oidhre. Chuaigh Fionn i dtír ansin. Tháinigeadar go dtí cnoc snáitheadaí beaga.

Caith de léim an cnoc, ars’ an Grabaire Beag le Fionn.

Níl mé in ann, a deir Fionn.

Chaith an Grabaire Beag de léim an cnoc ┐ d’imigh na snáthadaí beaga ┐ chuadar go dtí pálás an Rí ┐ d’iarradar lóistín.

Dúirt an Rí leo dul go dtí teach atá ansin thíos ┐ go mb’fhéidir go bhfaigheadh siad lóistín ann go maidin. Chuadar síos ┐ nuair a shroicheadar an áit thíos, séard a bhí ann, Teach Amhas, ┐ bhíodar ag gáirí, a’ ceapadh go n‑íosfadh siad Fionn ┐ an Grabaire. Thosaigh siad ag dúnadh scailpreacha, ar fhaitíos go rachadh siad amach, ach mharaigh an Grabaire uilig iad. Ansin chuaigh sé fhéin ┐ an Rí ag troid ┐ mharaigh sé an Rí ┐ thug sé a chloigeann do Fhionn ┐ dúirt nach raibh aige fhéin ach saol nóiméide ┐ bratachaí geala a chrochadh mar dá bhfeicfeadh a bhean bratachaí dubha go mbáfadh sí é mar go mbeadh fios aici go raibh mise caillte. D’ardaigh sé bratachaí geala ach nuair a bhí sé gar don talamh, d’ardaigh sé bratachaí dubha ┐ bhí fhios ag bean an Ghrabaire go raibh an Grabaire caillte agus thug Fionn dhi an Grabaire ┐ chuir sí os cionn cláir é. Chuaigh Fionn abhaile ┐ thug sé an cloigeann don chailleach ┐ mharaigh sé ansin í.

Ní raibh aon chead ag Fionn pósadh nó go maródh sé sionnach dárb ainm dó Sionnach na Saghad. Bhí siad ar a thóir lá áirid ┐ bhí sé cinnte orthu breith air. Bhí an Grabaire Beag os cionn cláir ina theach féin ┐ tháinig dhá éan dhá phiocadh. Bhuail an bhean an t‑éan ba ghaire dhí ┐ mharaigh sí é. Rith an t‑éan eile ┐ tháinig isteach arís ┐ chuimhil sé luibh dhe ┐ d’éirigh sé beo arís.

Ó, a deir sé. Tá Fionn Mac Cumhail ag leanacht do Shionnach na Saghad inniu. Leis sin, rith sé chomh maith ┐ a bhí sé in ann ┐ go díreach nuair bhí ag dul isteach sa bpluais a bhí aige, rug an Grabaire air ┐ mharaigh sé é. Bhí cead ag Fionn ansin pósadh. Chuaigh an Grabaire chuig a bhaile fhéin ┐ thug sé a bhean go hÉirinn ag an mbainis ┐ nuair a bhí an bhainis thart chuaigh siad go dtí a mbaile fhéin arís.

Críoch.